ԵՄ-ն ամրապնդում է միջտարածաշրջանային համագործակցությունը Սև ծովի երկրներից մինչև Հարավային Կովկաս և Կենտրոնական Ասիա

Այսօր Եվրոպական միությունը համախմբել էր ԵՄ անդամ պետությունների, ինչպես նաև Հայաստանի, Ադրբեջանի, Մոլդովայի Հանրապետության, Թուրքիայի, Ուկրաինայի և Կենտրոնական Ասիայի գործընկեր երկրների (Ղազախստանի, Ղրղզստանի, Տաջիկստանի, Թուրքմենստանի և Ուզբեկստանի) արտաքին գործերի նախարարներին և ներկայացուցիչներին՝ քննարկելու միջտարածաշրջանային կապակցվածության օրակարգը, որի նպատակն է միավորել ԵՄ-ն և Կենտրոնական Ասիան՝ Թուրքիայի և Հարավային Կովկասի միջոցով։ Նախաձեռնությունը նպատակ ունի համակարգել ռազմավարական ներդրումները՝ խթանելու առևտուրը և սոցիալ-տնտեսական զարգացումը դիմակայուն և արդյունավետ տրանսպորտային, էներգետիկ և թվային կապերի միջոցով՝ իր հիմքում ունենալով կայունության և կանաչ անցման սկզբունքները։

Հանդիպումը հետևում է Սև ծովի տարածաշրջանի նկատմամբ ԵՄ ռազմավարական մոտեցմանը և ԵՄ–Կենտրոնական Ասիա գագաթնաժողովին։

ԵՄ կողմից քննարկումներին մասնակցեցին արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության բարձր ներկայացուցիչ, Եվրոպական հանձնաժողովի փոխնախագահ Կայա Կալլասը, ընդլայնման հարցերով հանձնակատար Մարթա Կոսը և միջազգային գործընկերությունների հարցերով հանձնակատար Յոզեֆ Սիկելան։

Հանդիպումների ընթացքում մասնակիցները վերահաստատեցին իրենց հանձնառությունը՝ խորացնելու համագործակցությունը փոխադարձ հետաքրքրություն ներկայացնող ոլորտներում, ամրապնդելու համատեղ դիմակայունությունը և նպաստելու ավելի կապակցված, անվտանգ ու բարեկեցիկ տարածաշրջանների ձևավորմանը։ Մասնակիցները քննարկեցին նաև ընդհանուր անվտանգության շահերի շուրջ համագործակցության խորացման հնարավոր ուղիները։

Անվտանգության, կայունության և դիմակայունության ամրապնդում Սև ծովի տարածաշրջանում

Սև ծովի տարածաշրջանը, որը հանդիսանում է Եվրոպան և Ասիան միավորող կարևոր կամուրջ, առանցքային դեր ունի միջազգային առևտրի, ինչպես նաև հացահատիկի, էներգակիրների և կարևոր հումքային նյութերի փոխադրման գործում՝ այն դարձնելով տարածաշրջանային և գլոբալ անվտանգության առանցքային հանգույց։

Նախարարական առաջին նիստի ընթացքում ԵՄ անդամ պետությունները և Սև ծովի երկրները վերահաստատեցին միջտարածաշրջանային անվտանգության, այդ թվում՝ ծովային անվտանգության, կարևորությունը։ ԵՄ-ն արտահայտեց իր պատրաստակամությունը՝ ուժեղացնելու աջակցությունը անդամ պետություններին և գործընկերներին՝ ծովային կարողությունների զարգացման ուղղությամբ, ներառյալ դիտարկման և մոնիթորինգի համակարգերը, կենսական ենթակառուցվածքների պաշտպանությունը և հիբրիդային սպառնալիքներին հակազդելը։

Քննարկվեցին նաև տարածաշրջանում առափնյա պահպանության համագործակցության ընդլայնման, ականազերծման նախաձեռնությունների խթանման, ինչպես նաև «ստվերային նավատորմի» գործունեության հետ կապված ռիսկերի նվազեցման հարցերը՝ հիմնվելով Միջերկրական և Բալթիկ ծովերի փորձի վրա։ Այս ջանքերը դիտվում են որպես ԵՄ ներդրում Ուկրաինայի անվտանգության և Սև ծովի տարածաշրջանի դիմակայունության ապահովման գործում։

Միջտարածաշրջանային կապակցվածության օրակարգի մեկնարկ

Երկրորդ նախարարական նիստի ընթացքում ԵՄ ներկայացուցիչները՝ ԵՄ անդամ պետությունների, Սև ծովի, Հարավային Կովկասի և Կենտրոնական Ասիայի երկրների նախարարների հետ միասին, քննարկեցին միջտարածաշրջանային կապակցվածության հավակնոտ օրակարգը, որի նպատակն է բացահայտել տնտեսական հնարավորություններն ու խթանել երկարաժամկետ համատեղ բարեկեցությունը, համագործակցությունն և խաղաղությունը։

Օրակարգի հիմնական ուշադրությունը կենտրոնացած է կայուն և դիմակայուն կապերի վրա՝ չորս առաջնահերթ ոլորտներում․

• Տրանսպորտ․ միջտարածաշրջանային Տրանսկասպյան տրանսպորտային միջանցքի (TCTC) ամրապնդում և տրանսպորտային կապերի ընդլայնում։
• Թվային կապակցվածություն․ բարձր արագությամբ ինտերնետի հասանելիության զարգացում՝ նորարարությունը, թվային առևտուրը և կենսական ենթակառուցվածքների պաշտպանությունը խթանելու նպատակով։
• Էներգետիկա․ էներգետիկ կապերի բարելավում և վերականգնվող էներգետիկ ռեսուրսների ներդրման արագացում՝ էներգետիկ անվտանգության և դիվերսիֆիկացիայի բարձրացման նպատակով։
• Առևտուր․ մաքսային ընթացակարգերի համահունչեցում և թվայնացում՝ սահմանային առևտուրը դյուրացնելու և շուկաների ինտեգրումը խորացնելու համար։

Գործող նախաձեռնությունների հիման վրա Կապակցվածության օրակարգը դառնալու է տարածաշրջանային դիմակայունության և ապագա տնտեսական աճի առանցքային տարր։

 

Քննարկումների ընթացքում ընդգծվեց համակարգման կարևորությունը տարբեր մասնակիցների միջև։ Հանձնաժողովը կաշխատի համակարգման շրջանակային առաջարկի մշակման ուղղությամբ՝ հիմնվելով առկա փորձի վրա և միավորելով մասնակցող երկրներին, միջազգային ֆինանսական հաստատություններին, մասնավոր ներդրողներին և շահագրգիռ գործընկերներին։ Շրջանակը կներկայացվի և կքննարկվի Տրանսկասպյան տրանսպորտային միջանցքի ներդրողների և կապակցվածության համաժողովում, որը կկայանա Տաշքենդում (Ուզբեկստան)՝ 2025 թվականի նոյեմբերի 27-ին։

 

Միաժամանակ կիրականացվի առկա վերլուծությունների և ընթացիկ ներդրումների քարտեզագրում՝ շահառուների միջև քննարկումները ձևավորելու և ներդրումային առաջնահերթություններն ու «փափուկ կապակցվածության» միջոցառումները հստակեցնելու նպատակով։

ԵՄ արտաքին գործողությունների և անվտանգության քաղաքականության բարձր ներկայացուցիչ, Եվրոպական հանձնաժողովի փոխնախագահ Կայա Կալլասը նշեց․

«Սև ծովի տարածաշրջանը ռազմավարական նշանակություն ունի ԵՄ-ի համար։ Ռուսաստանի պատերազմը Ուկրաինայում վտանգավոր հետևանքներ է առաջացնում ամբողջ տարածաշրջանի համար: Մոսկվայի ռազմական կուտակումները, ստվերային նավատորմը, լողացող ականները և նավերի տվյալների համակարգերի խափանումները համատեղ անվտանգության մարտահրավերներ են, որոնք պահանջում են համատեղ արձագանք։ Սև ծովից դուրս պատերազմը ազդեց նաև Ասիայի և ԵՄ-ի միջև ցամաքային առևտրի վրա։ Կենտրոնական Ասիայի գործընկերների հետ մենք միասին կդիվերսիֆիկացնենք կապակցվածությունը մեր տարածաշրջանների միջև՝ ստեղծելով ավելի լայն առևտրային, էներգետիկ և թվային հնարավորություններ»։

ԵՄ ընդլայնման հարցերով հանձնակատար Մարթա Կոսը հավելեց․

«Ռուսաստանի ագրեսիվ պատերազմից առաջ Ասիայի և ԵՄ-ի միջև ցամաքային առևտուրը հիմնականում անցնում էր Ռուսաստանի տարածքով։ Այսօր այդ ուղին փակ է։ Մենք կարիք ունենք այլընտրանքների։ Ահա թե ինչու Եվրոպայից մինչև Չինաստանի սահման ձգվող բոլոր երկրները համախմբվել են Լյուքսեմբուրգում։ Սա տեղի է ունենում առաջին անգամ։ Մենք բոլորս գիտենք, որ մեկ մատակարարից կախվածությունը՝ էներգիայի կամ ռազմավարական ապրանքների հարցում, մեզ խոցելի է դարձնում։ Նոր ենթակառուցվածքներ ստեղծելով՝ մենք ինքներս մեզ տալիս ենք ավելի մեծ ազատություն գործելու և ավելի լայն ընտրության հնարավորություն՝ թե որտեղից գնել էներգիա, ինչպես իրականացնել առևտուր և ինչպես փոխանցել թվային տվյալներ։ Ավելի շատ տարբերակներ նշանակում են ավելի մեծ անկախություն՝ բոլորի համար»։

Միջազգային գործընկերությունների հարցերով ԵՄ հանձնակատար Յոզեֆ Սիկելան իր հերթին նշեց․

«Կենտրոնական Ասիան դինամիկ տարածաշրջան է՝ երիտասարդ սերնդով և մեծ ներուժով՝ համագործակցելու Եվրոպայի հետ «Գլոբալ դարպասներ» նախաձեռնության շրջանակում։ Միասին մենք կարող ենք այդ ներուժը վերածել իրական հնարավորությունների։ Վստահելի կապակցվածությունը՝ տրանսպորտի, էներգետիկայի և թվային ցանցերի ոլորտներում, դրա հիմքն է։ Մեր տարածաշրջանների միջև կապերի ամրապնդման միջոցով մենք կարող ենք խթանել առևտուրը, ստեղծել աշխատատեղեր և ձևավորել երկարաժամկետ բարեկեցություն երկու կողմերում»։