Rossiya oziq-ovqatdan qurol sifatida foydalanishni bas qilishi kerak
17 iyul kuni, Istanbulda imzolanganidan deyarli bir yil o‘tib, Rossiya Ukrainaga qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini jahon bozorlariga eksport qilish imkonini beruvchi Qora dengiz g'alla tashabbusini (BSGI) yangilamaslikka qaror qildi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi ta'kidlaganidek, bu tashabbus "juda muhtoj bo‘lgan dunyoda umid chirog‘i" bo‘lgan edi.
Rossiyaning Ukrainaga qarshi bosqinchilik urushidan oldin, muhim global oziq-ovqat yetkazib beruvchi, dunyodagi arpaning beshdan bir qismi, shuningdek, makkajo‘xori va bug‘doyning sakkizdan bir qismi Ukrainadan kelgan. Rossiya Ukrainaga bostirib kirgach, g‘alla maydonlari va siloslariga hujum qilib, Ukraina portlarini to‘sib qo‘yganidan so‘ng, global oziq-ovqat narxlari rekord darajaga ko‘tarildi va ko‘plab import qiluvchi mamlakatlar uchun juda zarur oziq-ovqat ta'minotini xavf ostiga qo‘ydi. BSGI Ukrainadan qishloq xo‘jaligi eksporti uchun muhim yo‘nalishni qayta tiklash va global oziq-ovqat narxlarini pasaytirishni maqsad qilgan.
Ko‘p qiyinchiliklarga qaramay, u o‘zining asosiy maqsadiga erishdi. 2022-yil avgust oyidan beri Ukrainadan 45 xil davlatga qariyb 33 million tonna don va oziq-ovqat eksporti Rossiyaning hujumidan ko‘p o‘tmay rekord darajaga yetganidan beri global oziq-ovqat narxlarining qariyb 25 foizga pasayishida muhim rol o‘ynadi. Ommaviy savdo ma'lumotlariga ko‘ra, g‘allaning yarmidan ko‘pi, shu jumladan bug‘doyning uchdan ikki qismi rivojlanayotgan mamlakatlarga to‘g‘ri keldi.
Bundan tashqari, BSGI Jahon oziq-ovqat dasturi (WFP) uchun dondan foydalanishni davom ettirdi. 2023 yilda Ukraina Afg‘oniston, Jibuti, Efiopiya, Keniya, Somali, Sudan va Yaman kabi oziq-ovqat bilan ta'minlanmagan mamlakatlarda gumanitar operatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash uchun sotib olingan bug‘doyning 80 foizini yetkazib berdi. Qora dengiz yo‘li bo‘lmasa, Jahon oziq-ovqat dasturi dunyo misli ko‘rilmagan oziq-ovqat inqiroziga duch kelgan bir paytda o‘z donini boshqa joylardan yuqori narxlarda va uzoqroq muddatlarda olishiga to‘g‘ri keladi.
Rossiyaning qarori BMT Bosh kotibining o‘z xavotirlarini bartaraf etish bo‘yicha yangilangan takliflariga qaramay qabul qilindi. Aybni o‘z zimmasidan olish uchun Rossiya o‘zining qishloq xo‘jaligi eksporti yetarli darajada osonlashtirilmaganini da'vo qilmoqda. Buni ommaviy savdo ma'lumotlari tasdiqlamaydi, bu Rossiyaning qishloq xo‘jaligi eksporti rivojlanib borayotganini ko‘rsatadi. Rossiya, shuningdek, BSGI bilan parallel ravishda tuzilgan o‘g‘itlar eksporti bo‘yicha BMT bilan o‘zaro memorandumidan ham muhim foyda oldi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti me'yoriy-huquqiy bazalarni aniqlashtirish va bank va sug‘urta sektorlari bo‘ylab maxsus yechimlarni topish uchun xususiy sektor bilan hamkorlik qilish uchun tinimsiz ishladi. Bu sa’y-harakatlar Yevropa Ittifoqi va uning hamkorlari bilan yaqin hamkorlikda amalga oshirildi.
Rossiyaning yolg‘onlaridan farqli o‘laroq, Yevropa Ittifoqi haqiqatan ham sanktsiyalarni global oziq-ovqat xavfsizligiga ta'sir qilmasligini ta'minladi. Rossiyaning oziq-ovqat va o‘g‘itlarni uchinchi mamlakatlarga eksport qilishiga nisbatan hech qanday sanktsiyalar mavjud emas va Yevropa Ittifoqi iqtisodiy operatorlarga uchinchi mamlakatlarga ushbu o‘tkazmalarga ruxsat berilganligini aniqlab, keng ko‘lamli ko‘rsatmalar berdi. Shuningdek, biz BMT bilan tegishli to‘lovlarga ruxsat berish uchun ishladik.
Ushbu taniqli va tasdiqlangan faktlarga qaramay, Rossiya oziq-ovqatdan qurol sifatida foydalanib, global oziq-ovqat ta'minotini xavf ostiga qo‘yib, BSGIdan chiqishga qaror qildi. Tashabbusdan qaytganidan bir necha soat o‘tgach, Rossiya nafaqat Qora dengizning o‘zida, balki Dunayda ham kunlik maqsadli hujumlar bilan Ukrainaning don omborlari va port infratuzilmasini yo‘q qilishni boshladi. Darhol javob sifatida, bug‘doy va makkajo‘xori ulgurji narxlari Rossiyaning bosqinchilik urushi boshlanganidan beri eng katta o‘sishni ko‘rdi. Rossiya qasddan global oziq-ovqat ta'minotini xavf ostiga qo‘yishda davom etar ekan, bu hayotning global inqirozini kuchaytiradi va ayniqsa importga qaram bo‘lgan mamlakatlarda odamlar uchun oziq-ovqat bilan ta'minlashda muammolar keltiradi va bu o‘z navbatida global oziq-ovqat narxlarini yuqori o‘zgaruvchanligini saqlab qoladi. Bunday holat qabul qilinishi mumkin emas va uni qattiq qoralash kerak.
Dunyo yetkazib berishning uzilishi va narxlarning oshishi bilan shug‘ullanar ekan, Rossiya endi o‘zini o‘zi yaratgan muammoni hal qilgandek qilib, cheklangan don yetkazib berish bo‘yicha ikki tomonlama takliflar bilan zaif mamlakatlarga, xususan Afrikaga yaqinlashmoqda. Bu oziq-ovqatdan qasddan qurol sifatida foydalanishning beadab siyosatidir.
Rossiyaning ma'suliyatsiz harakatlariga javoban Yevropa Ittifoqi uchta asosiy yo‘nalish bo‘yicha faoldir. Birinchidan, biz BMT va Turkiyaning Qora dengiz don tashabbusini qayta tiklash bo‘yicha tinimsiz sa'y-harakatlarini qo‘llab-quvvatlashda davom etamiz. Ikkinchidan, biz Ukraina qishloq xo‘jaligi eksportining Yevropa Ittifoqi orqali jahon bozorlariga chiqishi uchun muqobil yo‘llar sifatida “Birdamlik yo‘laklarimizni” mustahkamlashda davom etamiz. Ushbu yo‘llar hozirgi kunga qadar Ukrainaning 41 million tonnadan ortiq qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini eksport qilishga imkon berdi va biz Rossiyaning BSGIni tugatish oqibatlarini yumshatish uchun buni imkon qadar oshirmoqdamiz. Uchinchidan, biz 2024 yilgacha oziq-ovqat xavfsizligini taʼminlash uchun 18 milliard yevro ajratgan holda, eng muhtoj mamlakatlar va odamlarga moliyaviy yordamimizni oshirdik.
Biz xalqaro hamjamiyatni va barcha mamlakatlarni global oziq-ovqat xavfsizligini qo‘llab-quvvatlashda o‘z yordamlarini kuchaytirishga chaqiramiz. Biz barcha hamkorlarimizdan Rossiyani Afrika Ittifoqi kabi muzokaralarga qaytishga, shuningdek, Ukraina qishloq xo‘jaligi infratuzilmasini nishonga olishdan tiyilishga undashlarini so‘raymiz. Aniq va yagona ovoz bilan biz Rossiyani BSGIdagi ishtirokini tiklashga erishishimiz mumkin. Dunyo global oziq-ovqat xavfsizligini mas'uliyat bilan boshqarishdan umumiy manfaatdor. Biz eng muhtoj odamlarga qarzdormiz.