Tiểu ban Nhân quyền của Nghị viện châu Âu thăm và làm việc tại Việt Nam để đánh giá tình hình nhân quyền
Một phái đoàn từ Tiểu ban Nhân quyền của Nghị viện châu Âu đã có chuyến thăm và làm việc tại Hà Nội từ ngày 4-6 tháng Tư, tiếp nối chuyến thăm trước đó của Tiểu ban vào năm 2017. Các thành viên của Nghị viện châu Âu đề cập những diễn biến về nhân quyền ở Việt Nam sau khi Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA) được phê chuẩn. Phái đoàn nhấn mạnh EU sẵn sàng phát triển hơn nữa mối quan hệ đối tác với Việt Nam, cũng như hợp tác tại các diễn đàn đa phương, bao gồm Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc. Phái đoàn cũng ghi nhận những kết quả mà Việt Nam đã đạt được trong những nỗ lực chống đói nghèo và bất bình đẳng, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân trong nước.
Ở một khía cạnh khác, Phái đoàn bày tỏ quan ngại sâu sắc về tình hình nhân quyền đang diễn biến theo chiều hướng xấu tại Việt Nam, đặc biệt liên quan đến không gian dành cho xã hội dân sự bị thu hẹp, việc lạm dụng các quy định mơ hồ của bộ luật hình sự để đàn áp những tiếng nói phản biện, sách nhiễu các nhà hoạt động, đàn áp về quyền tự do ngôn luận, đặc biệt trong không gian trực tuyến, và quyền tự do tôn giáo và tín ngưỡng. Phái đoàn nhấn mạnh Việt Nam cần thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ nhân quyền quốc tế và trong nước. Các thành viên đã đề cập cụ thể những nghĩa vụ được nêu trong Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị, cũng như trong các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs), bao gồm SDG 16 về thúc đẩy các xã hội hòa bình và hòa nhập; những nghĩa vụ này cũng được đưa vào hiến pháp Việt Nam. Các thành viên Phái đoàn nhấn mạnh niềm tin mạnh mẽ của họ rằng quyền tự do của các cá nhân là nền tảng cho sự thịnh vượng chung, và rằng sự độc lập và phát triển mạnh mẽ của các tổ chức xã hội dân sự là một yếu tố quan trọng để vượt qua các thách thức cả ở Việt Nam và trên toàn thế giới. Phái đoàn tái khẳng định lời đề nghị của EU về tăng cường hợp tác với Việt Nam nhằm cải thiện tình hình nhân quyền tại quốc gia này.
Phái đoàn cũng kêu gọi trả tự do ngay lập tức và vô điều kiện cho tất cả các tù nhân chính trị và tù nhân lương tâm ở Việt Nam, bao gồm cả lãnh đạo các tổ chức phi chính phủ, các nhà báo và các nhà hoạt động môi trường. Về vấn đề này, Phái đoàn nhấn mạnh sự cần thiết phải đảm bảo quyền được xét xử công bằng cho những người này.
Các thành viên Phái đoàn cũng nhấn mạnh vai trò tích cực của EVFTA trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế của Việt Nam cũng như mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập trung bình. Phái đoàn nhấn mạnh rằng cam kết của Việt Nam trong việc cải thiện tình hình nhân quyền là một phần quan trọng của thỏa thuận; Phái đoàn thể hiện sự thất vọng rằng điều này chưa trở thành hiện thực.
Các nghĩa vụ của EVFTA cũng bao gồm việc phê chuẩn và thực hiện các công ước cốt lõi của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO). Các thành viên Phái đoàn ghi nhận rằng các cơ quan chức năng của Việt Nam có kế hoạch trình Quốc hội phê chuẩn công ước 87 của ILO vào năm 2023. Phái đoàn cũng đã nhắc lại nguyên tắc của EU phản đối án tử hình, và kêu gọi hoãn thi hành án tử hình như bước đầu tiên hướng tới việc bãi bỏ hình phạt tử hình ở Việt Nam. Các thành viên ghi nhận việc giảm số lượng các tội danh có thể áp dụng hình phạt tử hình được đưa ra trong Bộ luật Hình sự năm 2015, và kêu gọi loại bỏ các tội phạm liên quan đến ma túy và các tội phạm khác ra khỏi danh sách tương tự. Họ cũng kêu gọi sửa đổi luật bảo vệ bí mật nhà nước để cho phép công bố số liệu thống kê liên quan đến các bản án và việc thi hành án của tòa án.
Trong các cuộc gặp, Phái đoàn cũng đã thảo luận về các nhóm dễ bị tổn thương ở Việt Nam. Họ tập trung vào tình hình liên quan đến phụ nữ và trẻ em, cụ thể về bạo lực gia đình và lao động trẻ em. Các thành viên bày tỏ quan ngại về tình trạng buôn bán người, lao động cưỡng bức, và sự hạn chế quyền tự do tôn giáo và tín ngưỡng thông qua pháp luật hiện hành.
Tại Việt Nam, Đoàn đã có cuộc gặp với Phó Thủ tướng Chính phủ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội (NAFAC) cùng đại diện lãnh đạo Ủy ban Tư pháp và Xã hội, Thứ trưởng Bộ Tư pháp, Thứ trưởng Bộ Công an, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Phó Trưởng ban Ban Tôn giáo Chính phủ, Viện trưởng và các thành viên Viện Nhân quyền, Trưởng ban Thường trực Ban Đối ngoại Trung ương Đảng Cộng sản, đại diện của Liên Hợp Quốc, cũng như các nhân tố không thuộc nhà nước.
Phái đoàn từ Tiểu ban Nhân quyền của Nghị viện châu Âu gồm:
Udo Bullmann (S&D, Đức), Gheorghe-Vlad Nistor (EPP, Romania), Leopoldo López Gil (EPP, Tây Ban Nha), Isabel Santos (S&D, Bồ Đào Nha), Nacho Sánchez Amor (S&D, Tây Ban Nha), Urmas Paet (Renew Europe, Estonia).