Napredak u smanjenju izloženosti štetnim nivoima buke je spor, navodi se u izvještaju EEA „Buka u životnoj sredini u Evropi 2025“. U izvještaju se takođe navodi da cilj EU o nultom zagađenju, koji predviđa smanjenje broja ljudi koji hronično trpe saobraćajnu buku za 30% do 2030. godine — vjerovatno neće biti ostvaren bez dodatnih mjera.

Dugotrajna izloženost saobraćajnoj buci u Evropi povezana je s nizom negativnih uticaja na zdravlje, uključujući kardiovaskularne bolesti, mentalne poremećaje, dijabetes, pa čak i preranu smrt. Izvještaj naglašava da su djeca i adolescenti posebno ranjivi na efekte buke. Na osnovu najnovijih istraživanja, izloženost buci kod djece doprinosi poteškoćama u čitanju, problemima u ponašanju i gojaznosti.

Ekonomski i društveni troškovi su takođe visoki, jer bolesti povezane s bukom negativno utiču na ekonomiju. Izvještaj navodi da zagađenje bukom koje potiče iz saobraćajnih izvora u Evropi svake godine uzrokuje ekonomske troškove od najmanje 95,6 milijardi eura, što čini 0,6% ukupnog bruto domaćeg proizvoda (BDP), prema utvrđenim metodama za procjenu troškova buke iz životne sredine.

Ovo je najšira analiza zagađenja bukom u životnoj sredini u Evropi. Zasnovana je na izvještajima zemalja članica EEA u okviru Direktive o buci u životnoj sredini EU. Izvještaj se bavi ne samo uticajem na ljudsko zdravlje, već i uticajima buke na biodiverzitet i zaštićena područja prirode.

„Zagađenje bukom se često zanemaruje, smatra se samo smetnjom u svakodnevnom životu. Dugoročni uticaji buke na naše zdravlje i životnu sredinu su rasprostranjeni i značajni — doprinose preranoj smrti, kardiovaskularnim bolestima, dijabetesu i problemima mentalnog zdravlja. Djeca su takođe posebno ranjiva na efekte buke i to je problem koji sve države članice EU moraju hitno riješiti ako želimo ostvariti ciljeve EU za 2030. o smanjenju zagađenja“, izjavila je Leena Ylä-Mononen, izvršna direktorka EEA.

Saobraćajna buka

Putni saobraćaj je prepoznat kao glavni izvor zagađenja bukom, posebno u gusto naseljenim urbanim područjima, gdje je pogođeno najviše ljudi.

Na osnovu pragova utvrđenih Direktivom EU o buci u životnoj sredini, oko 92 miliona ljudi izloženo je štetnim nivoima buke izazvane drumskim saobraćajem u toku dana, večeri i noći. Pragovi buke prema Direktivi iznose 55 decibela (dB) za dan-veče-noć i 50 dB za noć.

Željeznički saobraćaj pogađa 18 miliona ljudi tokom istog perioda, dok buka aviosaobraćaja utiče na oko 2,6 miliona ljudi. Iako željeznički i avio saobraćaj pogađa manji broj ljudi, oni i dalje predstavljaju značajne lokalne izvore zagađenja bukom, naročito u blizini glavnih željezničkih koridora i aerodroma.

Smernice Svjetske zdravstvene organizacije o buci u životnoj sredini preporučuju znatno strože nivoe buke, što znači da je mnogo više pojedinaca izloženo uticajima saobraćajne buke. Kada se primijene ovi stroži preporučeni nivoi, procjenjuje se da je oko 150 miliona ljudi — više od 30% stanovništva — izloženo dugoročno nezdravim nivoima buke iz saobraćajnih izvora.

Uticaji na zdravlje
Zagađenje bukom nije samo neprijatnost — ono može izazvati ozbiljne zdravstvene posljedice. Iako se često povezuje s uznemirenošću i poremećajem sna, efekti buke su znatno širi. Izloženost buci djeluje na zdravlje preko povezanih mehanizama, prije svega stresa i poremećaja sna. Ovi faktori mogu dovesti do širokog spektra negativnih zdravstvenih ishoda, uključujući kardiovaskularne i metaboličke bolesti, mentalne poremećaje, pa čak i preranu smrt.

Dugotrajna izloženost saobraćajnoj buci u Evropi povezana je s procijenjenih 66.000 prijevremenih smrti, 50.000 novih slučajeva kardiovaskularnih bolesti i 22.000 novih slučajeva dijabetesa tipa 2. Osim toga, nova istraživanja pokazuju da buka može potencijalno izazvati hiljade slučajeva depresije i demencije.

Za djecu i adolescente, izloženost buci izazvala je više od 560.000 slučajeva smetnji u razumijevanju pročitanog teksta, 63.000 problema u ponašanju i 272.000 slučaja gojaznosti, prema podacima iz 2021.

U poređenju s drugim ekološkim prijetnjama po zdravlje u Evropi, saobraćajna buka se svrstava među tri najveće — odmah iza zagađenja vazduha i klimatskih faktora vezanih sa temperaturom. Takođe, zvučna zagađenost ima veći uticaj na zdravlje nego poznatiji rizici kao što su pasivno pušenje ili izloženost olovu.

Buka škodi prirodi
Zagađenje bukom utiče i na divlje životinje na kopnu i u moru. Izvještaj pokazuje da najmanje 29% Natura 2000 zaštićenih područja u Evropi ima nivoe buke koji mogu uticati na ponašanje kopnenih divljih životinja.

Zagađenje bukom pod vodom — izazvano pomorskim saobraćajem, gradnjom na moru i istraživanjima — takođe ometa morski život, naročito vrste koje se oslanjaju na zvuk za preživljavanje, poput kitova i delfina. Područja s najvećom izloženošću podvodnoj buci u Evropi uključuju dijelove Engleskog kanala, Gibraltarskog moreuza, Jadranskog mora, Dardanele i određene regije Baltičkog mora.

Rješenja za tišu Evropu

Prema procjenama EEA, broj ljudi koji su veoma uznemireni saobraćajnom bukom u EU smanjen je za samo 3% između 2017. i 2022. godine. Ovo smanjenje je nedovoljno da bi se ostvario cilj Akcionog plana za nulto zagađenje. Prema trenutnim projekcijama do 2030. godine, EU vjerovatno neće ostvariti taj cilj bez dodatnih mjera.

Izvještaj navodi primjere efikasnih rješenja koja su već dostupna, kao što su poboljšan pristup tihim i zelenim površinama u gradovima, mjere poput dodatnog ograničenja brzine u urbanim sredinama, boljeg održavanja željezničke infrastrukture, korišćenja guma sa niskom bukom, optimizacije obrazaca slijetanja i poletanja na aerodromima i promocije tiših aviona.

Dugoročne strategije za urbana područja koje daju prioritet preventivnim mjerama — poput stvaranja tampon zona između saobraćajnih koridora i stambenih područja ili promocije održive mobilnosti kao što su javni prevoz, hodanje i vožnja bicikla — takođe mogu doprinijeti smanjenju buke.