2025 Genişleme Paketi, kilit genişleme ortaklarının AB üyeliği yolunda kaydettiği ilerlemeyi ortaya koyuyor
Avrupa Komisyonu bugün yıllık Genişleme Paketini kabul ederek, genişleme ortaklarının son on iki ayda kaydettiği ilerlemelere ilişkin kapsamlı bir değerlendirme sundu. Bu yılki paket, genişlemenin AB’nin öncelikli gündeminde yer almaya devam ettiğini ve ayrıca, yeni Üye Devletlerin katılımının giderek daha yakın bir olasılık hâline geldiğini teyit etmektedir.
AB katılımında başarı için tutarlılık ve liyakat temelli yaklaşımın izlenmesi esas olmaya devam etmektedir. Karadağ, Arnavutluk, Ukrayna, Moldova Cumhuriyeti, Sırbistan, Kuzey Makedonya, Bosna-Hersek, Kosova, Türkiye ve Gürcistan, Avrupa Birliği’ne katılım sürecindeki yolculuklarına devam etmektedir. Söz konusu ülkelerin özellikle demokrasi, hukukun üstünlüğü ve temel haklar alanındaki reformlarının ivmesi, katılım sürecinin hızını doğrudan etkilemektedir. Bu alanlardaki ilerlemeler hem Birliğe katılmayı arzu eden ülkeler hem de mevcut AB Üye Devletleri açısından refahı, demokrasiyi, güvenliği ve istikrarı güçlendirirken yurttaşlar ve işletmeler için stratejik yatırımlar ve Tek Pazar’a erişim gibi yeni fırsatların önünü açmaktadır.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen şunları söyledi: “AB genişlemesini gerçeğe dönüştürme konusundaki kararlılığımız her zamankinden daha güçlü. Daha büyük bir Birlik, küresel sahnede daha güçlü ve daha etkili bir Avrupa demektir. Ancak genişleme, liyakat esaslı bir süreç olmayı sürdürmelidir ve sürdürecektir. Paketimiz, tüm ortaklarımıza özel tavsiyeler sunuyor. Tüm ortaklarımıza şunu söylüyoruz: AB üyeliği benzersiz bir tekliftir. Bir barış, refah ve dayanışma vaadidir. Doğru reformlar ve güçlü bir siyasi irade ile hepiniz bu fırsatı yakalayabilirsiniz.”
Reform önceliklerine ilişkin tavsiye ve yönlendirmelerle birlikte Komisyon’un değerlendirmeleri, genişleme ortaklarına AB üyeliğine doğru uzanan yolda bir yol haritası sunmaktadır. Komisyonun, geleceğin Üye Devletlerini bu süreçte desteklemeye yönelik kararlılığı tamdır. Üye olma arzusunu taşıyan ülkelerin Tek Pazar’a kademeli entegrasyonu, üyelik öncesinde AB ile olan bağlarını güçlendirmektedir. Geçtiğimiz yıl içinde önemli ilerleme kaydedilmiştir. Genişlemenin mevcut Komisyon döneminde açık bir politika hedefi olarak belirlenmesiyle birlikte, Komisyon hem aday ülkelerin hazır olmasını hem de AB’nin onları kabul etmeye hazır hâle gelmesini sağlamak için çalışmaktadır. Bu amaçla, yakında politika ve reformların derinlemesine incelenmesine ilişkin bir tebliğ sunulacaktır.
Yeni Üye Devletlerin hukukun üstünlüğü, demokrasi ve temel haklar alanlarında elde ettikleri kazanımları korumaya devam etmelerini güvence altına almak üzere, gelecekteki Katılım Antlaşmalarında, katılım müzakereleri sırasında üstlenilen taahhütlerde gerilemeyi önleyecek daha güçlü hükümler yer almalıdır.
Etkili iletişim ve yabancı kaynaklı bilgi manipülasyonu ile dezenformasyon dâhil olmak üzere yabancı müdahalelerin önlenmesi, stratejik bir zorunluluktur.
Komisyon ayrıca, Üye Devletlerin kamuoyunun sürece duyduğu güveni daha da sağlamlaştırma çabalarını desteklemeye ve genişlemenin ihtiyaç duyduğu meşruiyetle ilerlemesine yardımcı olmaya hazırdır.
Temel bulgular
Karadağ geçtiğimiz yıl içinde dört müzakere faslını kapatarak AB’ya katılım yolunda kayda değer ilerleme sağlamıştır. Karadağ’ın, 2025 yılı sonuna kadar ilave fasılları geçici olarak kapatma yönündeki taahhüdü, ülkenin Avrupa bütünleşmesine olan bağlılığını yansıtmaktadır. Reformlarda istikrarlı bir ilerlemenin sürdürülmesi ve geniş tabanlı siyasi uzlaşının sürekli olarak sağlanması, ülkenin katılım müzakerelerini 2026 yılı sonuna kadar tamamlama hedefine ulaşması açısından büyük önem taşımaktadır. Reform temposunun korunması koşuluyla, Karadağ bu iddialı hedefi gerçekleştirme yolunda ilerlemektedir.
Arnavutluk, son bir yıl içinde dört fasıl grubunun açılmasıyla kayda değer ilerleme sağlamıştır. Bu yıl son fasıl grubunun açılmasına yönelik hazırlıklar ileri bir aşamadadır. Temel ilkeler alanında, özellikle adalet reformu ile örgütlü suçlar ve yolsuzlukla mücadele konularında ilerleme kaydedilmiştir. Temel ilkeler alanındaki ara kriterlerin karşılanması için çabaların sürdürülmesi gerekmektedir; bu da gerekli sektörel reformlar tamamlandığında, müzakere fasıllarının kapatılmasının önünü açacaktır. Arnavutluk’un müzakereleri 2027 yılına kadar tamamlama hedefine ulaşması, reform ivmesini korumasına ve kapsayıcı bir siyasi diyalog ortamı geliştirmesine bağlıdır. Reform temposunun korunması koşuluyla, Arnavutluk bu iddialı hedefi gerçekleştirme yolunda ilerlemektedir.
Rusya'nın açtığı amansız savaşa rağmen Ukrayna, tarama sürecini başarıyla tamamlayarak ve önemli reformlarda ilerleme kaydederek AB üyelik yolundaki güçlü kararlılığını sürdürmektedir. Ukrayna, hukukun üstünlüğü, kamu yönetimi ve demokratik kurumların işleyişi ile ilgili yol haritalarının yanı sıra, Komisyon tarafından olumlu değerlendirilen, ulusal azınlıklar ile ilgili eylem planını kabul etmiştir. Bu kapsamda Komisyonun değerlendirmeleri olumlu yöndedir. Ukrayna 1. (temel ilkeler), 6. (dış ilişkiler) ve 2. fasıl gruplarının (iç pazar) açılması için gerekli koşulları karşılamıştır. Komisyon, Ukrayna'nın kalan üç grubun açılması için gerekli koşulları yerine getirmesini beklemekte ve Konseyin yıl sonuna kadar tüm grupların açılması yönünde adım atabilecek durumda olmasını sağlamak için çalışmaktadır. Ukrayna Hükümeti, katılım müzakerelerini 2028 yılı sonuna kadar geçici olarak kapatma hedefini ortaya koymuştur. Komisyon bu iddialı hedefi destekleme konusunda kararlıdır; ancak, bu hedefe ulaşılabilmesi için temel ilkelere ilişkin olarak, özellikle de hukukun üstünlüğü alanında, reformların hızlandırılması gerektiğini değerlendirmektedir.
Sürekli hibrit tehditler ve ülkeyi istikrarsızlaştırma girişimleri karşısında Moldova, katılım sürecinde önemli ilerleme kaydetmiş ve tarama sürecini başarıyla tamamlamıştır. 2025 yılının Temmuz ayında düzenlenen ilk AB-Moldova zirvesi, iş birliği ve entegrasyonu yeni bir aşamaya taşımıştır. Moldova, hukukun üstünlüğü, kamu yönetimi ve demokratik kurumların işleyişi konusunda yol haritaları kabul etmiş olup Komisyon bu yol haritalarını olumlu değerlendirmiştir. Komisyonun değerlendirmesi Moldova'nın 1. (temel ilkeler), 6. (dış ilişkiler) ve 2. (iç pazar) fasıl gruplarının açılması için gerekli koşulları karşıladığı yönündedir. Komisyon, Moldova’nın kalan üç grubun açılması için gerekli koşulları da yerine getirmesini beklemekte ve Konseyin yıl sonuna kadar tüm grupların açılması yönünde adım atabilecek durumda olmasını sağlamak için çalışmaktadır. Moldova hükûmeti, katılım müzakerelerini 2028 başına kadar geçici olarak kapatma hedefini ortaya koymuştur. Komisyon, Moldova'nın mevcut reform hızını artırması koşuluyla, iddialı ancak ulaşılabilir olan bu hedefi desteklemeye kararlıdır. Eylül ayındaki seçimlerin ardından, ülkenin Avrupa yoluna yönelik güçlü parlamento desteğiyle birlikte reform ivmesinin sürdürülmesi çok önemlidir.
Kasım 2024’ten bu yana ülke genelinde süren kitlesel protestolar sırasında, Sırbistan toplumundaki kutuplaşma daha da derinleşmiştir. Bu durum, vatandaşların başta yolsuzluk olmak üzere hesap verebilirlik ve şeffaflık eksikliğine dair algılarından, protestoculara yönelik aşırı güç kullanımı ve sivil topluma yönelik baskıdan duydukları hayal kırıklığını yansıtmaktadır. Bu durum, ayrıştırıcı söylemin paydaşlar arasındaki güveni ciddi biçimde aşındırdığı ve bunun da katılım sürecini olumsuz etkilediği, giderek daha zor bir ortamın oluşmasına yol açmıştır. Reformlar önemli ölçüde yavaşlamıştır. Son dönemde Elektronik Medya Düzenleme Kurumu (REM) Konseyinin yeni üyelerinin seçimine ilişkin sürecin yeniden başlatıldığı, birleşik seçmen kütüğüne ilişkin yasaya dair yasama sürecinde ilerlemelerin kaydedildiği görülürken bunlar artık nihayete erdirilmeli ve uygulamaya geçirilmelidir; AB’nin Ortak Dış ve Güvenlik Politikası ile uyumda son dönemde artış görülmekte olup buna devam edilmelidir, daha fazlasının yapılması gerekmektedir. Sırbistan'ın genel itibariyle yargı ve temel haklar alanındaki duraksamayı aşması ve ifade özgürlüğü ve akademik özgürlüğün aşınması konusunda yaşanan gerilemeyi acilen tersine çevirmesi beklenmektedir. Komisyonun, Sırbistan’ın 3. fasıl grubu (rekabetçilik ve kapsayıcı büyüme) için açılış kriterlerini karşıladığı yönündeki 2021 tarihli değerlendirmesi geçerliliğini korumaktadır.
Kuzey Makedonya, hukukun üstünlüğü, kamu yönetimi reformu ve demokratik kurumların işleyişi ile ilgili yol haritaları ve azınlıkların korunmasına ilişkin eylem planı üzerindeki çalışmalarını sürdürmüştür. İlk [fasıl] grubunun, ilgili koşullar karşılandığında ve mümkün olan en kısa sürede açılabilmesini teminen, müzakere çerçevesiyle uyumlu şekilde açılış kriterleri konusunda hızlı ve kararlı adımlar atılması gerekmektedir. Kuzey Makedonya, yargı bağımsızlığını ve bütünlüğünü koruyarak ve yolsuzlukla mücadeleyi güçlendirerek, hukukun üstünlüğünü korumak için çabalarını yoğunlaştırmalıdır. Ayrıca, Temmuz 2022 tarihli Konsey Sonuçlarında belirtildiği üzere ve ülkenin de hayata geçirme taahhüdünde bulunduğu şekilde Bulgarlar gibi diğer halklara mensup olup devlet sınırları içinde yaşayan vatandaşları da Anayasaya dâhil etmeye yönelik gerekli anayasa değişikliklerini kabul etmesi gerekmektedir.
Bosna-Hersek'teki Sırp Cumhuriyeti (Republika Srpska) oluşumunda yaşanan siyasi kriz ve iktidar koalisyonunun sona ermesi, AB’ye katılım sürecindeki ilerlemeyi zayıflatmış; bu durum, veri koruma ve sınır kontrolü alanlarında ve ayrıca Frontex statü anlaşmasının imzalanması konusunda reformların sınırlı düzeyde kalmasıyla sonuçlanmıştır. Olumlu bir gelişme olarak, Bosna-Hersek Eylül 2025’te Reform Gündemini Avrupa Komisyonuna sunmuştur. Sırp Cumhuriyeti (Republika Srpska) oluşumunda yakın dönemde gerçekleşen kurumsal değişikliklerin ardından, Bosna-Hersek’in AB yolunda reformları hayata geçirme fırsatı bulunmaktadır. Katılım müzakerelerinin etkin biçimde başlatılabilmesi için, yetkililerin her şeyden önce yargı reformuna ilişkin yasaları Avrupa standartlarıyla tam uyumlu şekilde sonuçlandırıp kabul etmeleri ve bir baş müzakereci atamaları gerekmektedir.
Kosova, yüksek düzeyde kamuoyu desteğiyle Avrupa sürecine bağlılığını sürdürmüştür. Şubat ayında yapılan genel seçimlerin ardından kurumların oluşturulmasındaki gecikme, AB ile ilgili reform sürecini yavaşlatmıştır. Kosova’nın AB yolunda yeniden ilerleme kaydedebilmesi için partiler arası iş birliğinin geliştirilmesi ve bu reformlara yeniden öncelik verilmesi gerekmektedir. Sırbistan’la ilişkilerin normalleşmesi ve Diyalog taahhütlerinin uygulanması, Kosova’nın Avrupa perspektifinin ayrılmaz bir parçası olmaya devam etmektedir. Komisyon, Konseyin talep etmesi hâlinde Kosova’nın üyelik başvurusuna ilişkin bir Görüş hazırlamaya hazırdır. Komisyon, Mayıs 2025’ten bu yana yürürlükte olan Kosova’ya yönelik tedbirlerin kademeli olarak kaldırılmasına yönelik ilk adımları atmıştır. Bir sonraki adımlar, ülkenin kuzeyinde gerilimin kalıcı biçimde düşürülmesine bağlıdır. Komisyon, yerel seçimlerin ikinci turunun ardından kuzeyde yerel yönetimin düzenli biçimde devredilmesi ve gerilimin sürdürülebilir biçimde azalması hâlinde, söz konusu tedbirlerin daha da kaldırılmasını planlamaktadır.
Türkiye, AB için kilit bir ortak ve aday ülke olmaya devam etmektedir. Nisan 2024 tarihli AB Konseyi Sonuçları doğrultusunda AB, ortak öncelikler çerçevesinde Türkiye ile ilişkilerini aşamalı, orantılı ve geri çevrilebilir bir yaklaşımla ilerletmiştir. Kıbrıs’ta çözüm müzakerelerinin yeniden başlaması, iş birliğinin temel unsurlarından biridir. Bunun yanında, muhalefet temsilcileri ve partilerine karşı artan davalar ile diğer çok sayıda gözaltı vakası, Türkiye’nin demokratik değerlere bağlılığı konusunda ciddi endişelere yol açmaktadır. Hukukun üstünlüğüne ilişkin diyalog, AB–Türkiye ilişkilerinin merkezinde yer almaya devam etse de demokratik standartlardaki, yargı bağımsızlığı ve temel haklar alanlarındaki bozulmalar hâlâ ele alınmayı beklemektedir. Türkiye ile katılım müzakereleri 2018 yılından bu yana durma noktasındadır.
AB Zirvesi, 2024 yılında Gürcistan’ın AB’ye katılım sürecinin fiilen durduğunu değerlendirmiştir. O tarihten bu yana durum keskin biçimde kötüleşmiş; hukukun üstünlüğünün hızla aşınması ve temel haklara getirilen ağır kısıtlamalarla belirginleşen ciddi bir demokratik gerileme yaşanmıştır. Bu durum, ifade ve toplanma özgürlüklerini zayıflatan, ayrımcılık yasağı ilkesini ihlal eden ve sivil alanı ciddi biçimde daraltan yasaları da kapsamaktadır. Gürcü makamlarının, demokratik gerilemeyi acilen tersine çevirmesi ve AB değerleriyle uyumlu olarak, partiler arası işbirliği ve sivil katılımla desteklenen kapsamlı ve somut adımlar atarak mevcut endişeleri ve temel reformları ele alması gerekmektedir. 2024 Aralık AB Konseyi Sonuçları'nın ardından ve Gürcistan'ın gerilemesinin devam etmesi ışığında, Komisyon Gürcistan'ı sadece ismen aday ülke olarak kabul etmektedir. Gürcü makamlarının, bu gidişatı değiştirmeye ve AB’ye katılım yoluna geri dönmeye yönelik kararlı bir irade ortaya koymaları zorunludur.
Bir sonraki adımlar
Artık Komisyonun bugünkü tavsiyelerini değerlendirmek ve genişleme sürecinde atılacak bir sonraki adımlara karar vermek Konseyin takdirindedir.
Arka Plan
Genişleme, her genişleme ülkesinin nesnel ilerlemesine dayanan katı, adil ve liyakat esaslı bir süreçtir. AB, bu ülkelerde kurumların güçlendirilmesini, demokratik yönetişimi ve kamu yönetimi reformlarını desteklemektedir.
AB kademeli entegrasyonu teşvik ederek, katılımdan önce dahi faydalar sağlamaktadır. Batı Balkanlar için 6 milyar avroluk Büyüme Planı, Moldova için 1,9 milyar avroluk Büyüme Planı ve Ukrayna için 50 milyar avroluk Ukrayna Aracı gibi girişimler, ülkelerin reformlarını ilerletmelerine ve SEPA’ya ve Roam Like at Home uygulamasına katılım gibi yollarla AB ile daha güçlü bağlar kurmalarına olanak tanımaktadır.
Her genişleme, Birliğimizi daha da güçlendirmiştir. 2004 yılında 10 ülkenin AB’ye katılması, Birliğin tarihindeki en büyük genişleme olmuştur. O tarihten bu yana geçen yirmi yılda, yeni üye ülkelerde yaşam standartlarının kalitesi iki katına çıkmış, işsizlik neredeyse yarı yarıya azalmış, ortalama yaşam süresi 75 yıldan 79 yıla yükselmiş, yoksulluk ve sosyal dışlanma keskin biçimde azalmış ve 6 milyon yeni istihdam yaratılmıştır. Mevcut üyeler açısından bakıldığında, ticaret hacmi beş kattan fazla artmış ve ayrıca 20 milyon yeni iş imkanı oluşturulmuştur. AB genelinde ise, Tek Pazar dönemde 74 milyon yeni tüketici kazanmış ve küresel krizlere rağmen AB ekonomisi yüzde 27 oranında büyümüştür.
Daha fazla bilgi için
2025 AB Genişleme Politikasına İlişkin Bildirim – Genişleme ve Doğu Komşuluğu
Katılım müzakerelerinin mevcut durumuna ilişkin bilgi notu
Ayrıntılı bulgular ve tavsiyeler için bkz.:
Karadağ: Rapor; Bilgi notu
Arnavutluk: Rapor; Bilgi notu
Ukrayna: Rapor; Bilgi notu
Moldova: Rapor; Bilgi notu
Sırbistan: Rapor; Bilgi notu
Kuzey Makedonya: Rapor; Bilgi notu
Bosna-Hersek: Rapor; Bilgi notu
Kosova: Rapor; Bilgi notu
Türkiye: Rapor; Bilgi notu
Gürcistan: Rapor; Bilgi notu
Alıntı(lar):
“AB genişlemesini gerçeğe dönüştürme konusundaki kararlılığımız her zamankinden daha güçlü. Daha büyük bir Birlik, küresel sahnede daha güçlü ve daha etkili bir Avrupa demektir. Ancak genişleme, liyakat esaslı bir süreç olmayı sürdürmelidir ve sürdürecektir. Paketimiz, tüm ortaklarımıza özel tavsiyeler sunuyor. Tüm ortaklarımıza şunu söylüyoruz: AB üyeliği benzersiz bir tekliftir. Bir barış, refah ve dayanışma vaadidir. Doğru reformlar ve güçlü bir siyasi irade ile hepiniz bu fırsatı yakalayabilirsiniz.”
Ursula von der Leyen, Avrupa Komisyonu Başkanı - 04/11/2025
“Genişleme süreci, son 15 yıla kıyasla bugün daha hızlı ilerliyor. Ancak bu ivmeyi kaybetme lüksümüz yok. Küresel düzen değişiyor ve Avrupa’nın güvenliği giderek daha fazla risk altında. Genişleme, istikrarlı bir Avrupa’ya yapılan bir yatırımdır ve vatandaşlarımızın büyük çoğunluğu bunun farkındadır. Aday ülkeler için kestirme yollar yoktur, ancak AB olarak bu süreci desteklemek için yapabileceğimiz her şeyi yapmalıyız. Genişleme için fırsat penceresi sonuna kadar açık ve bu fırsatı şimdi değerlendirmeliyiz. 2030 yılına kadar yeni ülkelerin AB’ye katılması gerçekçi bir hedef.”
Kaja Kallas, Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi / Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı - 04/11/2025
“Genel olarak 2025, AB genişlemesi açısından kayda değer ilerlemelerin yaşandığı bir yıl oldu. Bu anlamda, Karadağ, Arnavutluk, Ukrayna ve Moldova öne çıkan ülkeler. Bu ülkeler, geçen yıl reformlar konusunda en fazla ilerlemeyi kaydetti. Reformların mevcut hızı ve niteliği korunursa, katılım müzakerelerini önümüzdeki yıllarda sonuçlandırmamız mümkün olabilir. Bu süreç doğru şekilde yürütülürse, daha büyük bir Birlik Avrupa’yı daha güçlü kılacaktır. Komisyon, özellikle hukukun üstünlüğü, demokratik kurumlar ve temel özgürlükler alanlarında en yüksek reform kalitesinin sağlanmasında ısrarcı olacak. Kestirme yollar olmayacak. Birleşik bir kıta, Avrupa’yı bölmeye ve istikrarsızlaştırmaya çalışanlara verilebilecek en güçlü yanıttır.”
Marta Kos, Genişlemeden Sorumlu Komisyon Üyesi - 04/11/2025