AVRUPA BİRLİĞİ'NDE CITES (Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine ilişkin Sözleşme) UYGULAMASI

Avrupa yılanbalığının (Anguilla anguilla) Mart 2009'da CITES Ek II kapsamına alınması ve listenin uyulamaya girmesinden bu yana türle ilgili gelişmeler, AB üyesi ülkelerin tüm bilim otoritelerini bünyesinde toplayan Bilimsel İnceleme Grubu - Scientific Review Group (SRG) tarafından yakından takip edilmektedir. Bu bilgi, Avrupa yılanbalığı ve yan ürünlerinin Birlik tarafından ihracı veya ithalinin, türün korunma statüsüne zarar vermeksizin gerçekleşip gerçekleşmediğini değerlendiren SRG açısından büyük bir önem taşımaktadır. Böylesi bir ortak değerlendirme 228/97 sayılı Konsey Kararı doğrulturunda, AB üyesi ülkelerin ulusal bilim otoriteleri tarafından ihracat ve ithalat uygulamalarıyla ilgili olarak yapılan değerlendirmelerin zeminini teşkil etmektedir.

SRG bulgularına göre, tek bir stoka ait değerlendirme yapılması münasebetiyle, Avrupa Birliği'nden yapılacak ihracat ve Birliğin yapacağı ithalatla ilgili olarak tutarlı bir yaklaşımın tespit edilmesi önem taşımaktadır. Avrupa Birliği 2007 yılında iç mevzuatında, yılanbalıklarının korunmasına dair (EC) 1100/2007 sayılı Konsey Tüzüğünü kabul etti. Bu tüzüğün amacı, türün korunma statüsünü iyileştirmek amacıyla Avrupa yılanbalığı stokunun geri kazanılmasına yönelik tedbirleri tespit etmektir. Tüzükte tespit edilen yükümlülükler uyarınca, AB üyesi devletler ulusal düzeyde ve/veya nehir havzası bazında yılanbalığı yönetim planlarını oluşturdular. Avrupa Komisyonu tarafından onaylanması gereken bu planlar, erişkin yılanbalıklarının denizdeki yumurtlama alanlarına yönelmelerini uzun vadede en az %40'lık bir düzeye ulaştırmayı amaçlayan (balıkçılık faaliyetlerinde azaltım, nehir devamlılığının iyileştirilmesi, kirliliğin azaltılması gibi) yönetim tedbirlerini de içermektedir.

SRG 14 Eylül 2010 ve 6 Aralık 2010 tarihlerinde düzenlediği toplantılarda, Avrupa yılanbalığının durumunu ayrıntılarıyla gözden geçirdi. Aralık ayındaki toplantıda eldeki korunma statüsü bilgileri ışığında, AB tarafından yapılacak Avrupa yılanbalığı ihracı ve ithaline ilişkin olarak bilim otoritelerinin herhangi bir "zararsız bulgu" ortaya koymasının o dönem için mümkün olmadığı yönünde SRG oybirliğiyle karar verdi.

Sonuç itibariyle SRG, Avrupa yılanbalığının AB'ye ithali ve ihracına yönelik başvurulara AB'deki tüm ulusal bilim otoritelerinin olumsuz görüş bildirmesi gerektiği kanaatine vardı.

Bu unsurlar temelinde ve 338/97 sayılı Tüzük uyarınca 2011 senesi sonuna kadar, AB üyesi devletler, Avrupa yılanbalığı ihracı ve ithaline yönelik izin belgesi veremeyecektir. CITES Sekretaryasının ihracat kotalarına ilişkin olarak web sitesi üzerinden yaptığı açıklamaya göre AB üyesi devletler, Avrupa yılanbalığına ilişkin olarak 2011 sonuna kadar "sıfır ihracat kotası" kararı aldılar.

Bu rejim, sadece geçtiğimiz dönemlerde Avrupa yılanbalığı ihracatının en büyük ismi olan AB'yi değil, AB ülkelerine Avrupa yılanbalığı ihraç etmek isteyen üçüncü ülkeleri de etkileyecek.

Sadece aşağıdaki durumlar hariç olmak üzere bu durum, uygulamada Avrupa yılanbalığının AB'ye ithalatı ve AB'den ihracatına izin verilmemesi sonucunu yaratacaktır:

• CITES Ek II listesinin uyulamaya girmesinden (13 Mart 2009) önceki döneme ait Avrupa yılanbalığı mahsulleri ithal ve ihraç edilebilir. Böylesi bir durumda, asgari gereklilik olarak, mahsulün 13 Mart 2009 öncesine ait olduğunu gösteren belgelerin kanıt olarak sunulması gerekiyor. Bununla birlikte, AB Yaban Hayat Ticaret Komitesi'nin (EU Wildlife Trade Committee) 21 Eylül 2009 tarihli 48inci toplantısında alınan karar uyarınca, canlı Avrupa yılanbalıkları 1 Nisan 2011 tarihinden; diğer yılanbalığı ürünleri ise 1 Nisan 2012 tarihinden itibaren 'Sözleşme öncesi' nitelemesiyle karşılanmayacak.

• AB'ye yeniden ithal edilen yılanbalıklarıyla ilgili olarak, bunların (yukarıda açıklandığı üzere) CITES listesinin yürürlüğe girmesinden önceki dönemde yetişmiş ve ihraç edilmiş yılanbalıklarından veya 13 Mart 2009 ila 3 Aralık 2010 tarihleri arasında, AB'den yasal yollarla ihraç edilmiş yılanbalıklarından üretilmiş ürünler olduğunun kanıtlanması halinde olumlu görüş bildirilebilir. Bunun yapılabilmesi için, yeniden ihraç edilen kültür balıkçılığı ürünlerinin AB tarafından onaylanan orijinal ihracat belgelerine sahip ürünler olduğunun tespiti amacıyla, ihraç eden ülkeler tarafından yakın bir takip, izleme ve raporlama çalışmasının gerçekleştirilmesi gerekmektedir.