Brüksel, 4 Mayıs 2016

Sorular ve Cevaplar: Vize Serbestisi Yol Haritası'ndaki koşulların yeri getirilmesinde Türkiye'nin kaydettiği İlerlemeye dair Üçüncü Rapor 

Türkiye ile Vize Serbestisi Diyaloğu Nedir?

AB, Türkiye ile Vize Serbestisi Diyaloğunu, AB ile Türkiye arasında Geri Kabul Anlaşmasının imzalanmasına paralel olarak, 16 Aralık 2013'te başlatmıştır. Diyalog, Türkiye ile vizesiz seyahat rejimine yönelik Yol Haritasına dayanmaktadır (Yol Haritası). 

Bu belge Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi'nin Türkiye'yi vize uygulanmayan ülkeler listesine alması için Türkiye'nin yerine getirmesi gereken koşulları ortaya koymaktadır. Türkiye'nin bu listeye alınması, AB standartlarına uygun biyometrik pasaport sahibi Türk vatandaşlarının kısa süreli kalış için (herhangi bir 180 günlük dönem içerisinde 90 gün) Schengen bölgesine vizesiz seyahat etmelerine imkan verecektir.

20 Ekim 2014'te, Komisyon vize serbestisi yol haritası koşullarının karşılanması sürecinde Türkiye tarafından kaydedilen ilerlemeye dair Birinci Raporunu kabul etmiştir. 

29 Kasım 2015 tarihli AB-Türkiye Zirvesinde Türkiye, Yol Haritasını daha hızlı bir şekilde gerçekleştirme taahhüdünde bulunmuştur, buna Ekim 2016 tarihine kadar vize serbestisini kazanmak amacıyla, AB-Türkiye Geri Kabul Anlaşmasının tüm hükümlerinin uygulanmasında ilerleme kaydedilmesi de dahildir.

4 Mart 2016'da Komisyon, vize serbestisi yol haritası koşullarının karşılanması sürecinde Türkiye tarafından kaydedilen ilerlemeye dair İkinci Raporunu ve beraberindeki Komisyon çalışanlarına yönelik Belgeyi kabul etmiştir. 

7 ve 18 Mart 2016 tarihlerinde yapılan AB ve Türkiye Devlet ya da Hükümet Başkanları toplantılarında bu takvim daha öne alınmıştır. Zirve sonrasında yayımlanan AB-Türkiye Bildirisi'nde şu açıklamalara yer verilmiştir: "tüm koşullar yerine getirildiği takdirde, Türk vatandaşlarına vize uygulamasının en geç Haziran 2016 sonunda kaldırılması amacıyla, vize serbestisi yol haritasının uygulanması tüm katılımcı Üye Devletler nezdinde hızlandırılacaktır. Bu amaçla, koşullara uygunluğun değerlendirilmesinin ardından, Komisyon'un Nisan sonuna kadar uygun bir teklifte bulunmasına imkan vermek üzere Türkiye kalan koşulları yerine getirmek üzere gereken adımları atacaktır. Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi bu teklif temelinde nihai kararı verecektir."   

Belirlenen Haziran 2016 tarihini dikkate almak suretiyle, Komisyon bugün Üçüncü İlerleme Raporunu kabul ederek, Türkiye'nin tüm koşulları yerine getirmesi halinde Türk vatandaşlarının Schengen bölgesinde kısa süreli kalışlarında vizesiz seyahat etmelerine imkan verecek kararları alabilmeleri için Avrupa Parlamentosu ve Konsey'e bir yasa teklifi sunmaktadır.  

AB'ye vizesiz seyahatten halen kaç ülke yararlanmaktadır?  

Dünya genelinde 60 kadar ülke Avrupa Birliği'ne vizesiz seyahatten yararlanmaktadır. Tam liste Vize Yönetmeliği'ne Ek II'de yer almaktadır Yönetmelik için tıklayınız.   

Komisyon Türkiye vatandaşlarına neden bugün vizesiz seyahat imkanı verilmesini teklif ediyor? 

Geçtiğimiz aylarda Türk resmi makamları, Suriyeli olmayan mültecilere iş piyasasının açılması ve ayırım gözetmeksizin 28 Üye Devlet'in tamamına, Türk topraklarına vizesiz erişim izni verilmesi gibi Vize Serbestisi Diyaloğu'nda yer alan koşulları yerine getirmek üzere çabalarını daha da yoğunlaştırmıştır. Komisyon, bugüne kadar Türkiye'deki resmi makamların kaydettiği olumlu ilerlemeyi kabul etmekte ve Haziran sonuna kadar vize serbestisini kazanmak için tüm koşulları yerine getirmek üzere bu çabaları hızlandırmaları konusunda cesaretlendirmektedir.   

18 Mart tarihli AB-Türkiye Bildirisinde ortaya konulduğu gibi, Haziran'a kadar tüm yasa koyucuların kabul edebilmesi için, Türkiye'nin vize uygulanmayan ülkeler listesine alınmasına ilişkin bir Komisyon teklifinin bugün sunulması gerekmektedir. Zira ulusal parlamentolara bir taslağın sunulması ve bunun kabul edilmesi arasında sekiz haftalık bir sürenin geçmesi gerekmektedir.     

Komisyon, Yol Haritasında eksik kalan koşulların 18 Mart 2016 tarihinde taahhüt edilen şekilde Türk resmi makamları tarafından yerine getirileceği anlayışından hareketle, bugün teklifini sunmaktadır.  

Görüşmelerinde eş-yasa koyuculara yardımcı olmak üzere Komisyon, Yol Haritasında eksik kalan koşulların yerine getirilmesi amacıyla Türk resmi makamlarının atacakları adımları izlemeye devam edecektir.   

Türkiye bütün koşulları yerine getirdi mi? 

Bugünkü Rapor'da belirtildiği üzere, 72 koşuldan beşi henüz tam olarak Türk resmi makamları tarafından yerine getirilmemiştir ancak bunların acilen tamamlanması gerekmektedir.   

Türkiye tarafından karşılanması beklenen beş ölçüt: 

Komisyon, Yol Haritasında tespit edilmiş olan ve karşılanmayı bekleyen ölçütlerin Haziran 2016’dan önce tamamlanması için gerekli tedbirleri acilen alması için Türk makamlarına çağrıda bulunur. Bu ölçütler şunlardır: 

• Yol Haritasında öngörülen yolsuzluğun önlenmesine ilişkin tedbirin kabul edilmesi,  Avrupa Konseyi’nin Yolsuzluğa karşı Devletler Grubu-GRECO tarafından yayımlanan tavsiyelerin etkin bir şekilde takibinin sağlanması; 
• Başta veri koruma otoritesinin bağımsız bir şekilde hareket edebilmesinin ve kolluk kuvvetlerinin faaliyetlerinin kanun kapsamına girmesinin sağlanması olmak üzere, kişisel verilerin korunmasına ilişkin mevzuatın, AB standartlarıyla uyumlaştırılması; 
• Europol ile operasyonel işbirliği anlaşmasının yapılması; 
• Cezai konularla ilgili olarak AB üyesi tüm devletlerle etkin bir adli işbirliğinin sağlanması; 
• Terörle ilgili mevzuat ve uygulamaların Avrupa standartları ışığında gözden geçirilmesi, terörizm tanımının kapsamını daraltmak üzere daha iyi uyumlaştırılması ve orantısallık ölçütünün getirilmesi.

Yukarıda sayılan beş ölçütün Türkiye tarafından, Türk makamlarının 18 Mart 2016 tarihinde taahhüt ettiği şekilde acil olarak karşılanacağı anlayışıyla Komisyon, Türkiye’nin vizesiz [seyahat edebilen ülkeler] listesine eklenmesi için bir teklif kabul etmiştir.  

Objektif olarak bakıldığında, tanınan süre zarfında karşılanamayacak olan iki ölçüt:

İki gereğin uygulanması açısından, hem pratik hem de prosedürel sebeplerle daha uzun bir süreye ihtiyaç bulunmaktadır. Bu itibarla, 18 Mart 2016 tarihinde AB Devlet ve Hükümet Başkanları ile Türkiye arasında varılan ve vize serbestisi yol haritasının uygulanmasına hız verilmesini öngören karar ışığında bu gereklerin tanınan zaman içinde tam anlamıyla karşılanmasını imkânsızlaşmıştır. 

Bu hususlardan ilki, mevcut biyometrik pasaportların AB standartlarına uygun olarak güvenlik unsurlarını da içerecek şekilde güncellenmesiyle ilgili husustur. Vize serbestisi sürecinin hızlandırıldığı dikkate alındığında ve objektif olarak değerlendirildiğinde, Türkiye’nin bu ölçütü zamanında karşılaması mümkün değildir. Geçici bir çözüm olarak Türkiye, Haziran 2016’dan başlayarak, AB’ye vizesiz seyahatten yararlanmak isteyenler için hem pasaport sahibinin yüzünü gösteren fotoğrafı hem de parmak izlerini içeren, kısa süre geçerli biyometrik pasaportlar vermeye başlayacaktır. Bu pasaportlar Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü standartlarına uygun olarak şifrelenecektir. Ekim 2016 itibariyle ise Türkiye, AB standartlarına uygun pasaportlar basacaktır. Bu çözüm her halükarda sadece biyometrik pasaportu olan Türk vatandaşlarının AB’ye vizesiz girebileceği anlamına gelmektedir.

Objektif olarak değerlendirildiğinde zamanında karşılanamayacak durumdaki ikinci ölçüt ise üçüncü ülke vatandaşlarının geri kabulüyle ilgili olan hükümler de dâhil olmak üzere AB-Türkiye Geri Kabul Anlaşması hükümlerinin eksiksiz bir şekilde uygulanmasıyla ilgili olan ölçüttür. Bu hükümler ancak 1 Haziran 2016 tarihinde yürürlüğe gireceği için bu ölçütün de karşılanması olası değildir. 

Türkiye için vize serbestisi hakkındaki kararı kim verecek ve bu karar ne zaman yürürlüğe girecek? 

Avrupa Parlamentosu ve Konsey, Komisyon teklifinin kabul edilip edilmeyeceğine olağan yasama prosedürlerini takip ederek karar verecektir. Komisyon teklifiyle ilgili olarak Konsey kararı, yapılacak oylamada nitelikli çoğunlukla alınacaktır. Parlamentodaki oylamada ise basit çoğunluk kararı gerekecektir. Eş yasa koyucuların değişikliği kabul etmesiyle, [kabul kararının] AB Resmi Gazetesinde yayımlandığı tarihi takip eden gün, Türk vatandaşlarına sağlanan vize serbestisi yürürlük kazanacaktır. 

Türkiye’den Avrupa’ya düzensiz göçte ani bir artış olması durumunda ne olacak? 

Vize serbestisi, düzensiz göçü azaltmak üzere tasarlanan 18 Mart 2016 tarihli AB-Türkiye ortak açıklamasının temel bir parçasıdır. Türkiye’nin vizesiz [seyahat edebilen] ülkeler listesine alınması teklifi de vize muafiyetinin hem vize serbestisi yol haritasındaki hem de 18 Mart 2016 AB-Türkiye ortak açıklamasındaki gereklerin uygulanmaya devam edilmesine bağlı olduğunu net bir şekilde ortaya koymaktadır. 

Vize serbestisi tek yön bir yol olmayıp koşullara dayanmalıdır ve koşulların yerine getirilmemesi halinde de her zaman geri çekilebilir.

İşte bu nedenle Vize Regülasyonu kapsamında hâlihazırda yer verilen Askıya Alma Mekanizması, üçüncü bir ülkeden ciddi sayıda ve ani bir düzensiz göç hareketi meydana gelmesi halinde AB’nin geçici olarak, bu ülkeye yönelik vize mükellefiyetini yeniden devreye sokmasına olanak tanımaktadır. Bahsedilen bu mekanizma her hangi bir üye devletin, vizesiz seyahatten kaynaklı olarak kendi başına halledemediği boyutlarda acil bir durumla karşı karşıya kaldığını Komisyona bildirilmesi suretiyle harekete geçirilebilir. İlgili üye devletler aşağıdaki [unsurlarla ilgili olarak] ciddi ve ani bir sayı artışı olması halinde bu mekanizmayı devreye sokabilir:

• İlgili üçüncü ülke vatandaşlarından yasadışı olarak kalış süresini geçirenler;
• İlgili üçüncü ülke vatandaşları tarafından yapılan temelsiz sığınma başvuruları;
• Kendi vatandaşlarıyla ilgili olarak ilgili üçüncü ülkeye yapılan ancak reddedilen geri kabul talepleri.

Avrupa Birliği içindeki mevcut göç olgusu bağlamında üye devletlerle yakın zaman içinde yapılan görüşmeleri ve komşu ülkelerle yürütülen ve başarıyla neticelenen birçok vize serbestisi diyalogunu müteakip Avrupa Komisyonu bugün, yukarıda bahsedilen askıya alma mekanizmasının güçlendirilmesi için bir teklifte bulunmuştur. Hem Parlamento hem de Konsey tarafından kabul edilmesi gereken Komisyon teklifi, olası askıya alma gerekçelerini genişleterek ve referans süreleri ile son tarihleri üçte iki oranında kısaltarak işlemleri ciddi şekilde hızlandırarak mekanizmanın kullanımını daha kolay bir hale getirecektir. Yeni teklif kapsamında Komisyon mekanizmayı re’sen de harekete geçirebilecektir. 

Vize serbestisinin artan düzensiz göç sonucunu doğurmaması için Komisyon hangi ek tedbirleri alacaktır? 

6 Nisan 2016 tarihinde Komisyon, Schengen alanının dış sınırlarını kuvvetlendirmek amacıyla EU Entry/Exit System (EES)- AB Giriş/Çıkış Sistemi olarak adlandırılan bir sistemin kurulmasını önerdi. Bu önerinin temel hedefleri, üçüncü ülke vatandaşlarına dönük sınır kontrollerinde kalitenin yükseltilmesi ve süresini aşan kalışların tespitinde sistematik ve güvenilir bir sisteminin getirilmesiydi. 

Bu taslak mevzuatın kabulü ve uygulanması, Schengen alanı içinde üçüncü ülke vatandaşlarının vizesiz [seyahat] hükümlerini kanuna uygun olarak kullanmalarını sağlamada önemli bir unsur olmanın yanı sıra vizesiz seyahat edebilen ülkelerden kaynaklanabilecek düzensiz göçün önlenmesi veya azaltılmasına da yardımcı olacaktır. 

Bununla birlikte Komisyon, vizesiz seyahat edebilen vatandaşlara yönelik olarak, Schengen alanının güvenliğinin korunması ve güçlendirilmesine de katkıda bulunacak ve ABD’deki ‘ESTA’ sistemi modelinden esinlenen bir sistem olan ETIAS-Avrupa Seyahat Bilgi ve İzin Sistemi’nin kurulmasını da 2016 sonbaharında da teklif edecektir.