Nga trajnimet në punë, ngjyrat e jetës të fshehura pas një kromozomi shtesë

“Ëndrra ime ishte të shkoja në një shkollë mjekësore, doja të bëhesha kirurg. Më pëlqen përparësja e bardhë, stetoskopi rreth qafës dhe dua të shëroj njerëzit”, thotë Adri Duqi, të cilit në kohën e lirë i pëlqen të luajë në kitarë dhe futboll, por i pëlqen edhe të jetë i pavarur. Tani në të njëzetat, ai punon në një qendër të madhe tregtare pranë Tiranës. “Më pëlqen puna ime. Më pëlqejnë kolegët dhe klientët. Jam i kënaqur me atë që bëj si punëtor mirëmbajtjeje, sepse më pëlqen të jem i pavarur”, thotë ai me buzëqeshje duke shprehur mirënjohje. Ka qenë një rrugëtim i gjatë dhe i vështirë për të dhe familjen e tij.

EU in Albania

Tre muaj pasi lindi, mjekët u thanë prindërve të tij se ai kishte sindromën Down dhe që atëherë, ata e dinin se kishte nevojë për kujdes dhe vëmendje të veçantë. Ai shkoi në shkollën fillore të fshatit të tij, Pëllumbas, afër Tiranës, më pas në gjimnazin aty pranë dhe prej më shumë se 10 vitesh ka ndjekur Terapinë e Zhvillimit, atë Okupacionale, të Muzikës dhe të të Folurit në Qendrën Jonathan, një organizatë që ofron shërbime falas për fëmijët dhe të rriturit me nevoja të veçanta. “Atje kam mësuar të luaj në piano dhe kitarë dhe të pikturoj. Më pëlqente të pikturoja pëllumba”, shpjegon ai, duke bërë një pushim në një kafene, menjëherë pas orarit të punës.

Për prindërit e Adrit muajt e fundit kanë qenë një periudhë lehtësimi. Më në fund, ai mund të shkojë vetë në punë, duke marrë autobusin nga Pëllumbasi drejt qendrës tregtare. “Kur Adri nisi të punonte këtu, për dy-tre muaj e ndiqja autobusin çdo ditë, derisa ai zbriste. Pastaj, prisja derisa mbaronte punë dhe e shikoja nga një distancë e caktuar. Shqetësohesha nëse do ta mbante mend stacionin e autobusit, nëse do të ndihej i vetëm, nëse do të kishte nevojë për ne. Më duhej të isha diku pas tij, në çdo rast, derisa të sigurohesha se dinte të shkonte në punë dhe pastaj të kthehej në shtëpi”, kujton babai i tij, Lutfi Duqi. Për të është një arritje e madhe që i biri i ka hedhur këto hapa pas gjithë atyre viteve në terapi, kur u duhej të udhëtonin çdo ditë nga fshati i tij për në Tiranë.

Adri Duqi është një nga të rriturit me sindromën Down që është punësuar pas ndjekjes së terapive profesionale. Këtë vit, Qendra Jonathan ka hapur SNAP Atelier & Café, një sipërmarrje sociale e fokusuar tek ofrimi i mundësive për trajnim dhe punësim për individët me nevoja të veçanta në zonën e Freskut në Tiranë. Rreth 30 të rinj mbi 16 vjeç, me nevoja të veçanta, janë trajnuar në kafene si banakierë dhe punonjës mirëmbajtjeje, ndërsa në atelie kanë mësuar zejen e metodës “quilling”.

Të premten e kaluar, SNAP Atelier & Café mbajti një ceremoni ku u ndanë certifikata për të gjithë pjesëmarrësit në trajnime. Vanesa Doçi, një vajzë 17-vjeçare me autizëm, është njëra nga pjesëmarrëset që mori pjesë në atelienë “quilling” – një teknikë e përdorur për të prodhuar kartolina, produkte dekorative, korniza dhe aksesorë me letër. Metoda “quilling” ndihmon fëmijët dhe të rriturit me autizëm në ndërveprim dhe komunikim.

EU in Albania

“Në fillim ishte e vështirë për të. I duhej kohë për t'u mësuar me njerëzit, por më pas kuptova se i pëlqente teknika. Vajza ime ka krijuar kartolina me lule për mua dhe motrën e saj. Shpresoj që në të ardhmen t'i hap një dyqan të vogël, që të punojë dhe të shesë punimet e veta artizanale”, thotë Mirjana, nëna e Vanesës, e cila e ka lënë punën dhe kujdeset për të bijën. Këshilla që ajo ka për prindërit e tjerë është shembulli i saj, fëmijët me nevoja të veçanta duhet të ndjekin terapi të ndryshme dhe të merren me sport.

Ajo e ka parë vajzën e saj të ndryshojë vit pas viti dhe tani e di që nuk duhet të presë që Vanesa të kërkojë gjërat që dëshiron, ajo duhet t'i tregojë gjëra të ndryshme dhe të shohë se çfarë i pëlqen vajzës.

“Ne kemi trajnuar të rinj me sindromën Down, autizëm apo probleme të shëndetit mendor që nuk ndërhyjnë në funksionin e përditshëm të individit. Nëntë prej tyre tashmë janë të punësuar në SNAP. Por kemi ende punë për të bërë, duke filluar me shpjegimin e kauzës tonë, çfarë bëjmë, çfarë është një sipërmarrje sociale dhe pse punësojmë me njerëz me nevoja të veçanta. Jo çdo klient në kafene e pranon filxhanin e kafesë nga një person me nevoja të veçanta, ndaj ndonjëherë duhet të ndërgjegjësojmë”, shpjegon Oreada Kita, themeluese dhe Drejtore Ekzekutive e Qendrës Jonathan.

Trajnimet janë faza e parë e projektit, e dyta është punësimi, të cilin Kita prej vitesh e ka nxitur duke bashkëpunuar me biznese të ndryshme në Tiranë, edhe si përpjekje për të promovuar gjithëpërfshirjen në shoqëri dhe nevojën për të krijuar mundësi për qytetarë të ndryshëm.

EU in Albania

“Më pëlqen puna ime. Punoj tre-katër orë në ditë dhe kolegët nuk më lënë të lodhem”, thotë Marinela Hyraj, një e rritur me sindromën Down, e cila është punësuar në një bankë në Tiranë si pjesë e të njëjtit program. Babai i saj e vë re se ajo ndihet mirë në punë. “Ka pasur një mbështetje shumë të madhe për vajzën time. E respektojnë, tregojnë dashuri dhe kujdes, por e rëndësishme është që atë të mos e përbuzin në punë. E vërejmë ndonjëherë këtë rreth nesh”, thotë Abas Hyraj, duke treguar sfidat me të cilat përballen shumica e familjeve.

Nga trajnimet në punë është ende një sfidë për shumë njerëz me sindromën Down, por të gjithë ata na tregojnë me buzëqeshjen e tyre të madhe, ngjyrat e jetës të fshehura pas një kromozomi shtesë.

INFORMACION 

Përhapja e Sipërmarrjes Sociale: Trajnimi, Puna dhe Përfshirja është një projekt i financuar nga Bashkimi Evropian në Shqipëri dhe i zbatuar nga ENGIM – Ente Nazonale Giuseppini Del Murialdo, që synon të mbështesë zhvillimin e qëndrueshëm dhe gjithëpërfshirës të ekonomisë shqiptare, duke promovuar sipërmarrjen sociale dhe ripërdorimin social të pasurive të konfiskuara. Objektivi specifik është forcimi i modeleve të reja të sipërmarrjes sociale dhe aftësive menaxhuese të OSHC-ve vendore që sigurojnë përfshirjen socio-ekonomike të grupeve të pafavorizuara, duke u fokusuar te ripërdorimi social i pasurive të konfiskuara.