Om als een echte geopolitieke speler te worden erkend, zal de EU meer moeten doen dan enkel onze interne eenheid versterken. Ook moeten wij ons strategisch kompas bijstellen door onze politieke en economische instrumenten coherenter te hanteren en niet alleen risico's maar ook kansen beter in kaart te brengen. Daarom heb ik vanaf het begin van mijn mandaat gepleit voor sterkere banden tussen Europa en de Latijns-Amerikaanse en Caribische landen.

Om de kwaliteitssprong te maken die wij nodig hebben, moeten wij de politieke dialoog op het hoogste niveau versterken. Onze inspanningen moeten echter geloofwaardig zijn. Daarom moeten wij ook de modernisering van de bestaande handelsovereenkomsten met Mexico en Chili voltooien, de Post-Cotonou-overeenkomst met de Afrikaanse, Caribische en Pacifische gemeenschap ondertekenen nu de onderhandelingen daarover zijn afgerond, de associatieovereenkomst met de landen van Centraal-Amerika bekrachtigen, en de overeenkomst EU-Mercosur afronden.

Handel speelt weliswaar een belangrijke rol in al deze overeenkomsten, maar geen enkele kan louter worden beschouwd als een handelsovereenkomst. De meest complexe van deze overeenkomsten is die met Mercosur. Daarover wordt al ruim twee decennia onderhandeld. Volgens de tango is 20 jaar misschien niets, maar in dit geval is dat veel te lang.

Tijdens een bezoek aan Zuid-Amerika vorige maand ontmoette ik de leiders van Argentinië, Paraguay en Uruguay. Dit laatste land bekleedt momenteel het roulerende voorzitterschap van Mercosur. Nog recenter feliciteerde ik nieuwgekozen Braziliaans president Luiz Inácio Lula da Silva met zijn overwinning. Bij al deze gesprekken stond de overeenkomst tussen de EU en Mercosur centraal. Ik trachtte deze leiders duidelijk te maken dat de politieke wil om deze wederzijds voordelige overeenkomst te sluiten zeer groot is.

Ik geef toe, het woord "strategisch" wordt te vaak in de mond genomen. In het geval van de overeenkomst EU-Mercosur kan het echter niet toepasselijker zijn. Sommigen zijn er misschien tegen op basis van vermeende strijdige belangen, maar er zijn overtuigende argumenten om de overeenkomst te voltooien.

Om te beginnen is de overeenkomst EU-Mercosur veel meer dan een handelsakkoord. Het is een hoogst politiek instrument waarmee op basis van meer dialoog en samenwerking een strategische alliantie zou worden aangegaan tussen twee regio's die tot de nauwst met elkaar verbonden regio's ter wereld behoren qua belangen en waarden, en die een gelijkaardig maatschappijbeeld delen.

Bovendien willen wij aan beide zijden van de Atlantische Oceaan onze strategische autonomie versterken en onze economische veerkracht verbeteren door overmatige afhankelijkheid te verminderen. Autonomie is echter niet hetzelfde als isolatie. Het betekent veeleer waardeketens diversifiëren, waarvoor dan weer samenwerking nodig is met betrouwbare economische en politieke partners.

Door twee van de grootste handelsblokken ter wereld – met een totale bevolking van meer dan 700 miljoen mensen – te verenigen, zou de overeenkomst tussen de EU en Mercosur het grootste handelsakkoord zijn dat de EU ooit heeft gesloten. Het zou ook de eerste brede handelsovereenkomst van Mercosur zijn, en bovendien de integratie van de groepering versterken.

Gemeenschappelijke regels zouden de deuren tussen onze grote markten openzetten en concrete mogelijkheden bieden voor ondernemingen aan weerszijden, hetgeen zowel in Europa als in Latijns-Amerika zou helpen hoogwaardige banen te scheppen. Het is zo dat onze economische situaties verschillen. Daarom is in de overeenkomst bepaald dat de handel geleidelijk wordt opengesteld zodat de betrokken sectoren voldoende tijd hebben om zich te moderniseren en concurrerend te worden.

De Mercosur-landen willen meer uitvoeren naar Europa, maar zonder zich te beperken tot bodemschatten. Zij zijn voornemens hun productie- en uitvoercapaciteit te ontwikkelen en op basis van innovatie en technologie waarde toe te voegen aan natuurlijke hulpbronnen, met inachtneming van strenge sociale en milieunormen.

Een derde argument voor de overeenkomst EU-Mercosur is het potentieel om werk te maken van klimaatactie en milieubescherming. Het politieke akkoord dat de EU en Mercosur in 2019 bereikten, was zelfs een van de eerste in zijn soort waarin wordt verwezen naar de Klimaatovereenkomst van Parijs. In Europa staat de waarde van deze verbintenis echter ter discussie, in het bijzonder gelet op de steeds snellere ontbossing in het Amazonegebied de afgelopen jaren. Volgens sommigen in Europa is een autonome EU-wetgeving de enige geloofwaardige manier om vooruitgang te boeken. Maar we kunnen ons niet isoleren en tegelijkertijd de wereld veranderen. Ons regelgevingskader moet gepaard gaan met meer internationale dialoog en samenwerking, waarbij onze gezamenlijke toezeggingen moeten worden verduidelijkt en duurzamere waardeketens tot stand moeten worden gebracht.

Nieuwgekozen president Lula heeft aangekondigd voornemens te zijn de democratie van Brazilië te verdedigen, de wonden in de maatschappij te helen, voor sociale rechtvaardigheid te ijveren, en de economie te stimuleren, en tegelijkertijd klimaatverandering en de ontbossing in het Amazonegebied aan te pakken. De overeenkomst met de EU zou deze inspanningen ondersteunen door het mogelijk te maken kennis te delen, de normen te verbeteren, de milieubescherming aan te scherpen en duurzame productiemethoden toe te passen. Aan Europese zijde zal een aanvullend instrument worden voorgesteld met daarin onze gezamenlijke toezeggingen op het gebied van milieuduurzaamheid.

Tot slot is de overeenkomst tussen de EU en Mercosur geen eindhalte, maar een vertrekpunt. Zij betekent het begin van een gemeenschappelijke reis en vormt het noodzakelijke institutionele kader om samenwerking op uiteenlopende gebieden van wederzijds belang mogelijk te maken, gaande van de bescherming van de mensenrechten, over duurzame ontwikkeling, tot de regulering van de digitale economie en de strijd tegen de georganiseerde criminaliteit. Deze overeenkomst zal niet alleen de betrekkingen tussen onze regeringen en instellingen verbeteren, maar ook die tussen parlementsleden, het maatschappelijk middenveld, ondernemers, studenten, universiteiten, wetenschappers en makers.

De tijd van tactieken op de korte termijn ligt achter ons. In een wereld van reuzen vertegenwoordigen de EU en Mercosur samen slechts 10 % van de wereldbevolking en 20 % van het wereldwijde bbp. Als Europa en Mercosur van invloed willen zijn, is de handelsovereenkomst EU-Mercosur dus een strategische must. Het Braziliaanse voorzitterschap van Mercosur en het Spaanse voorzitterschap van de EU in de tweede helft van 2023 zijn de gelegenheid bij uitstek om de betrekkingen tussen de EU en Mercosur de nodige impuls te geven.